Análisis de la apertura al pluralismo jurídico en la regulación del derecho de propiedad comunitaria de los pueblos originarios conforme la C.N. 1994 y su impacto en el derecho privado positivo

• Autor: María Florencia Culasso, Héctor Omar Avila
• Páginas: 1-33

ΧΑΡΤΑΠΑΧΙΟ ∆Ε ∆ΕΡΕΧΗΟ

ΑΝℑΛΙΣΙΣ ∆Ε ΛΑ ΑΠΕΡΤΥΡΑ ΑΛ

ΠΛΥΡΑΛΙΣΜΟ ϑΥΡ⊆∆ΙΧΟ ΕΝ ΛΑ

ΡΕΓΥΛΑΧΙΝ ∆ΕΛ ∆ΕΡΕΧΗΟ ∆Ε

ΠΡΟΠΙΕ∆Α∆ ΧΟΜΥΝΙΤΑΡΙΑ ∆Ε ΛΟΣ

ΠΥΕΒΛΟΣ ΟΡΙΓΙΝΑΡΙΟΣ ΧΟΝΦΟΡΜΕ ΛΑ

Χ.Ν. 1994 Ψ ΣΥ ΙΜΠΑΧΤΟ ΕΝ ΕΛ ∆ΕΡΕΧΗΟ

ΠΡΙςΑ∆Ο ΠΟΣΙΤΙςΟ

ΜΑΡ⊆Α ΦΛΟΡΕΝΧΙΑ ΧΥΛΑΣΣΟ

Η⊃ΧΤΟΡ ΟΜΑΡ ΑςΙΛΑ

ΥΝΙςΕΡΣΙ∆Α∆ ΝΑΧΙΟΝΑΛ ∆Ε ΡΟΣΑΡΙΟ

ΙΝΤΡΟ∆ΥΧΧΙΟΝ

λ πρεσεντε τραβαϕο ρεχονοχε χοµο χαυσα λα ινϖεστιγαχι⌠ν θυε

ηεµοσ λλεϖαδο α χαβο χοµο ιντεγραντεσ δελ Προψεχτο δε Ιν−

ϖεστιγαχι⌠ν Πυντοσ δε Χονφλιχτο δελ ∆ερεχηο Χιϖιλ Πατριµο−

νιαλ ιντερνο δεριϖαδοσ δελ χονταχτο χον οτροσ µοδελοσ ϕυρδι−

χοσ. Ποσιβιλιδαδ δε αρµονιζαχι⌠ν ο απερτυρα αλ πλυριϕυριδισ−

µο, ελ θυε σε ηα δεσαρρολλαδο δεντρο δελ µαρχο δε αχτιϖιδαδεσ θυε ρεαλιζα ελ

Χεντρο δε Ινϖεστιγαχιονεσ δε ∆ερεχηο Χιϖιλ δε λα Φαχυλταδ δε ∆ερεχηο, Υ.Ν.Ρ.

Εν βασε α ελλα, τοµαµοσ χοµο πυντο δε παρτιδα δε νυεστρο αν〈λισισ ελ φεν⌠−

µενο δελ πλυριϕυριδισµο, χονσιδερανδο θυε ελ µισµο σε µανιφιεστα εν ελ µυν−

δο ϕυρδιχο α παρτιρ δε λο θυε λα δοχτρινα1 ηα δενοµιναδο πολισιστεµια σιµλτα−

1ΝΙΧΟΛΑΥ, Νοεµ Λ. Λασ φυεντεσ δε λασ νορµασ ψ λα χονφλιχτιϖιδαδ δελ πλυριϕυριδισµο

δεσδε λα περσπεχτιϖα δελ ∆ερεχηο Χιϖιλ αχτυαλ, εν Λιβρο δε Ηοµεναϕε αλ ∆ρ. Βενϕαµν Πι−

〉⌠ν, Φαχυλταδ δε ∆ερεχηο, Υ.Ν.Λ. 2004.π〈γ. 208. ... πολισιστεµια εσ ελ ενχυεντρο δε σιστε−

Ε

2 Χυλασσο − Αϖιλα

ωωω.χαρταπαχιο.εδυ.αρ

νεα ψ πλυραλισµο ϕυρδιχο.

Εστασ µανιφεσταχιονεσ εν συ δεσπλιεγυε νορµολ⌠γιχο ιµπαχταν αλ ορδενα−

µιεντο νορµατιϖο ϖιγεντε, οριγιναν υν φυερτε χυεστιοναµιεντο ψ, πονεν εν χρι−

σισ πρινχιπιοσ, µτοδοσ ψ, εν λτιµα ινστανχια λα χονχεπχι⌠ν µισµα αχερχα δελ

οριγεν ψ χοντενιδο δελ χονχεπτο δε δερεχηο.

∆εχιµοσ θυε ιµπαχτα εν λοσ πρινχιπιοσ ψ µτοδοσ δελ ορδεναµιεντο νορµα−

τιϖο ϖιγεντε, δαδο θυε ελ φεν⌠µενο εν χυαλθυιερα δε συσ µανιφεσταχιονεσ πονε

εν τελα δε ϕυιχιο ελ µονοπολιο εσταταλ δελ δερεχηο, εντενδιδο στε χοµο νιχο,

ποσιβλε ψ λεγτιµο προδυχτορ δελ µισµο2.

Χον ελλο θυερεµοσ σιγνιφιχαρ θυε, λα απερτυρα αλ πλυριϕυριδισµο ιµπλιχα αδ−

µιτιρ, χοµο πυντο δε παρτιδα, λα χοεξιστενχια δε σιστεµασ ϕυρδιχοσ εν υν µισ−

µο τιεµπο ψ εσπαχιο οριγιναδοσ πορ διϖερσασ φυεντεσ προδυχτορασ, παρα λυεγο

εσταβλεχερ εντρε εστασ διστιντασ φυεντεσ ρελαχιονεσ δε ιντεγραχι⌠ν−χοορδιναχι⌠ν,

οπεραχι⌠ν ϕυρδιχα θυε λα δοχτρινα δενοµινα διαλογο δε λασ φυεντεσ.

Ελ ιµπαχτο σε αδϖιερτε, εν υν ασπεχτο, σι σε χοµπαρα λα σολυχι⌠ν δελ µισµο

χον λα θυε δαρα α ιδντιχο φεν⌠µενο λα χονχεπχι⌠ν τραδιχιοναλ δελ ορδενα−

µιεντο νορµατιϖο, βασαδο α παρτιρ δε υνα εστρυχτυρα πιραµιδαλ, εν υνα λ⌠γιχα

ϕυρδιχα αβστραχτα ψ δεδυχτιϖα; εν λα θυε ελ δερεχηο χοµο ταλ, σ⌠λο σε οριγινα α

παρτιρ δελ µονοπολιο εσταταλ, ελ θυε πορ µεδιο δε συσ ποτεσταδεσ οτοργα αλ

µισµο οβλιγατοριεδαδ ψ σανχι⌠ν3.

µασ ϕυρδιχοσ εν υν µισµο λυγαρ ψ εν υν µισµο τιεµπο, ψ, πλυραλισµο ϕυρδιχο εσ λα εξιστεν−

χια σιµυλτ〈νεα δε σιστεµασ ϕυρδιχοσ διφερεντεσ θυε σε απλιχαν α σιτυαχιονεσ ιδντιχασ εν ελ

σενο δε υν µισµο ορδεν ϕυρδιχο ψ ταµβιν λα χοεξιστενχια δε υνα πλυραλιδαδ δε ορδεναµιεν−

τοσ ϕυρδιχοσ διστιντοσ θυε εσταβλεχεν, ο νο, ρελαχιονεσ δε δερεχηο εντρε ελλοσ....

2 ΠΑΣΧΑΛ ΠΥΙΓ. Ηιεραρχηιε δεσ νορµεσ: δυ σψστεµε αυ πρινχιπε. ... ελ φραχασο δελ σισ−

τεµα ϕερ〈ρθυιχο (χονχεπχι⌠ν ϕεραρθυιζαδα δελ ορδεν ϕυρδιχο), νο ιµπιδε εν αβσολυτο α λα

ϕεραρθυα δε λασ νορµασ, δε σερ χαδα ϖεζ µ〈σ σολιχιταδα,..., Λα ϕεραρθυα δε νορµασ δεσδε

αηορα χαµβια δε νατυραλεζα ο µ〈σ προπιαµεντε ρεϖελα συ ϖερδαδερα νατυραλεζα,..., χονστιτυψε

µ〈σ µοδεσταµεντε υν σιµπλε µοδο εντρε οτροσ δε ρεσολυχι⌠ν δε χονφλιχτοσ νορµατιϖοσ. ∆ε

σιστεµα σε ηα τρανσφορµαδο εν πρινχιπιο. Συ εϖεντυαλ πυεστα εν εσχενα απαρεχε µ〈σ χοµο υν

εσγυινχε αλ ορδεναµιεντο ϕυρδιχο περο προχεδε νιχαµεντε δε λα πρεφερενχια αχορδαδα πυν−

τυαλµεντε πορ οτροσ πρινχιπιοσ. Ελ φραχασο δελ σιστεµα ϕερ〈ρθυιχο ινϖιτα α ιντερρογαρσε σοβρε ελ

δεσαρρολλο δελ πρινχιπιο ϕερ〈ρθυιχο....

3 ΝΙΧΟΛΑΥ, Νοεµ Λ. Λασ φυεντεσ δε λασ νορµασ ψ λα χονφλιχτιϖιδαδ δελ πλυριϕυριδισµο

δεσδε λα περσπεχτιϖα δελ ∆ερεχηο Χιϖιλ αχτυαλ. Οπ. Χιτ. Π〈γσ. 207, 211. Εν ιδντιχο σεντιδο,

Χιυρο Χαλδανι, Μιγυελ ℑνγελ, Λεχχιονεσ δε Τεορα Γενεραλ δελ ∆ερεχηο, εν Ινϖεστιγαχι⌠ν

ψ ∆οχενχια Ν≡ 32, Α〉ο 1999, π〈γσ. 38,40.

Αν〈λισισ δε λα απερτυρα αλ 3

ΧΑΡΤΑΠΑΧΙΟ ∆Ε ∆ΕΡΕΧΗΟ

Εν οτρο δε συσ ασπεχτοσ ψ, ταλ χοµο ρεφεριµοσ εν π〈ρραφοσ αντεριορεσ, ελ ιµ−

παχτο θυε οριγινα λα απερτυρα αλ πλυριϕυριδισµο σε πρεσεντα εν ρελαχι⌠ν χον λα

χονχεπχι⌠ν αχερχα δελ οριγεν ψ χοντενιδο δελ χονχεπτο δε ∆ερεχηο.

∆εσδε εστε ασπεχτο, εντενδεµοσ θυε λα απερτυρα αλ φεν⌠µενο νοσ αχερχα α

οτρασ φυεντεσ, εντρε λασ θυε ποδεµοσ µενχιοναρ: λα χοστυµβρε ψ λα ϕυρισπρυδεν−

χια. Εν ελλασ αδϖερτιµοσ θυε, λα νοχι⌠ν δε νορµα ϕυρδιχα σε ϖινχυλα νεχεσα−

ριαµεντε χον λα ϖιδα, πυεσ δεβε εσταρ χονφορµε χον λα ρεαλιδαδ σοχιαλ, δεσχρι−

βινδολα ε ιντεγρ〈νδολα, αλ τιεµπο θυε δεβε δεσπλεγαρ εν συ φυνχιοναµιεντο

λοσ ϖαλορεσ θυε λα συστενταν, λοσ θυε περµιτιρ〈ν ρεαλιζαρ συ ϕυιχιο χρτιχο αλ

µοµεντο δε συ ιντερπρεταχι⌠ν ψ/ο απλιχαχι⌠ν4.

∆εντρο δε λοσ παρ〈µετροσ εξπυεστοσ, εντενδεµοσ θυε λα απερτυρα αλ πλυριϕυ−

ριδισµο νοσ λλεϖα α χονστρυιρ ελ χονχεπτο δε δερεχηο, ινχλυψενδο εν συ χοντε−

νιδο λα νορµα (χονφορµε ελ αλχανχε εξπρεσαδο), λασ χαυσασ πορ λασ χυαλεσ στα

απαρεχε ψ σε δεσενϖυελϖε χοµο ταλ ψ, συ ϖαλοραχι⌠ν; εστα µοϖιλιδαδ νοσ περµι−

τε υνα µαψορ εξαχτιτυδ ψ αδεχυαχι⌠ν αλ µεδιο σοχιαλ5.

Πορ λτιµο ψ εν ρελαχι⌠ν χον εστε ασπεχτο, χονσιδεραµοσ βενεφιχιοσο ρε−

µαρχαρ θυε, χονφορµε α νυεστρα οπινι⌠ν, εστασ σολυχιονεσ δε χοεξιστενχια ψ

δι〈λογο ενχυεντραν συστεντο ψ πυντοσ δε χονταχτο δεντρο δε λα Φιλοσοφα δελ

∆ερεχηο Πριϖαδο χον λο θυε ηαν σοστενιδο, πορ υν λαδο, λα Εσχυελα Ηιστ⌠ριχα ψ

πορ οτρο, λα Εσχυελα δε λα Λιβρε Ινϖεστιγαχι⌠ν Χιεντφιχα. Λα πριµερα οτοργ⌠ α

4 ΧΙΥΡΟ ΧΑΛ∆ΑΝΙ, Μιγυελ ℑνγελ, Λεχχιονεσ δε Τεορα Γενεραλ δελ ∆ερεχηο, Οπ.

Χιτ. Π〈γσ. 42, ψ, Νιχολαυ, Νοεµ Ν. Ελ ∆ερεχηο Χοντραχτυαλ φρεντε αλ Πλυριϕυριδισµο, λα Ιν−

τεγραχι⌠ν ψ λα Γλοβαλιζαχι⌠ν, εν Ελ ∆ερεχηο Πριϖαδο αντε λα Ιντερναχιοναλιδαδ, λα Ιντεγρα−

χι⌠ν ψ λα Γλοβαλιζαχι⌠ν, Εδιτοριαλ Λα Λεψ, Α〉ο 2005 π〈γ. 434, εν ρελαχι⌠ν α διχηασ φυεντεσ

δε προδυχχι⌠ν δελ ∆ερεχηο, εξπρεσα:  ... τοδοσ λοσ θυε παρτιχιπαν εν λα φορµαχι⌠ν δε λασ δι−

ϖερσασ φυεντεσ δελ δερεχηο εστ〈ν ινϖολυχραδοσ εν ελ προβλεµα. Νο σ⌠λο δεβε σερ υνα πρεοχυ−

παχι⌠ν δε λοσ λεγισλαδορεσ, λλαµαδοσ α εσταβλεχερ λασ χονεξιονεσ αδεχυαδασ εντρε σιστεµασ

εξιστεντεσ σιµυλτ〈νεαµεντε. Ταµβιν δεβεν τραβαϕαρ χον χυιδαδο λασ ρελαχιονεσ δε ηεχηο θυε

πλαντεα λα χοεξιστενχια δε υν σιστεµα χονσυετυδιναριο ϕυντο α υν σιστεµα λεγαλ λοσ ϕυεχεσ,

ηαχεδορεσ δε λα ϕυρισπρυδενχια, λοσ ϕυριστασ θυε ελαβοραν λα δοχτρινα ψ λοσ αβογαδοσ, θυε χον−

τριβυψεν χον συ πρ〈χτιχα διαρια α λα φορµαχι⌠ν δε λα φυεντε χονσυετυδιναρια....

5 Χονσιδεραµοσ θυε εν ιδντιχο σεντιδο σε προνυνχια, ϑαψµε Εριχκ, Λα σοχιεδαδ µυλτι−

χυλτυραλ ψ ελ δερεχηο πριϖαδο. Λα εξπεριενχια Αλεµανα, εν Χεντρο δε Εστυδιοσ ε Ινϖεστιγα−

χι⌠ν δε ∆ερεχηο Χοµπαραδο ψ Εξτρανϕερο. Α〉ο 1999, χυανδο εξπρεσα: ... ελ ∆ερεχηο µισµο

εστ〈 ατραϖεσανδο υν προφυνδο χαµβιο, χονσιστεντε εν λα προλιφεραχι⌠ν δε νορµασ λεγαλεσ να−

ρρατιϖασ, θυε εσταβλεχεν πρινχιπιοσ ο εστ〈νδαρεσ δεριϖαδοσ δε εντιδαδεσ νο γυβερναµενταλεσ

ο δε πρ〈χτιχασ θυε αδθυιερεν χρεχιεντε ιµπορτανχια; εν οποσιχι⌠ν α λασ τραδιχιοναλεσ νορµασ

χοερχιτιϖασ. Πορ λο ταντο, ελ ϑυεζ δεβε χονσιδεραρ τοδασ εστασ διϖερσασ φυεντεσ δελ ∆ερεχηο....